Aangemaakt door
Astrid Cornelis (KHK)
Definitie
Zingeving is een begrip uit de metafysica, wijsgerige antropologie en de psychologie en betekent het zoeken naar de zin, de bedoeling of het doel van het leven of van grote gebeurtenissen in het leven, of het trachten dit doel zelf te scheppen. Het woord zelf geeft al aan dat dit een actief proces is, kennelijk is de zin niet evident.
Wikipedia (2012). Zingeving. Gevonden op het internet op 10 mei 2012: http://nl.wikipedia.org/wiki/Zingeving
De mens is een zinzoekend en zingevend wezen. Daarin verschilt de mens fundamenteel van een dier dat een instinctief wezen is. Wie verder gaat dan de intuïtieve reactie op een bepaalde situatie, doet aan zingeving. Juist omdat de mens zich bewust is van zijn eindigheid dient de zinvraag of juister het verlangen naar zingeving zich aan. We verlangen ernaar, dat datgene wat ons inspireert, beangstigt of bedroeft, ingeschakeld wordt in een ruimer betekenisgeheel. Vanuit dat betekenisgeheel krijgt het leven waarde. Dit verlangen noemt men verlangen naar zin. Van oudsher uit zich dat in betekenisconstructies zoals mythen, legenden, rituelen, poëzie, muziek en dans.
Vragen naar zin zijn van een ander niveau dan vragen naar het nut (zo belangrijk in onze huidige samenleving) van iets. Zin is niet maakbaar, het is geen vrucht van verstandelijk inzicht en heeft te maken met het vermogen om met de leegte van het bestaan zelf om te gaan.
“Où sont les hommes, répit le petit prince, on est un peu seul dans le desert. On est ainsi seul chez les hommes, dit le serpent”
A.de Saint-Exupéry , Le petit prince.
Zin heeft te maken met geheim-zinnig. De zin der dingen blijft altijd op een of andere manier mysterie. Zin is nooit exact te benoemen en is eigenlijk ondefinieerbaar. Het is iets persoonlijks en spiritueel. Zingeving is als suiker in de pap en niet als een kers op de taart, het is datgene wat ons maakt of ons breekt. Zin is dé beweegreden en dé drijfveer op basis waarvan mensen:
- levenskeuzen maken
- denken en handelen
Zingeving is niet vanzelfsprekend, het is een proces dat gaandeweg ontstaat en waarvan we ons - vooral bij – crisismomenten en zinverlies bewust worden. Ervaringen, contrasten en controversen zijn bepalend voor wat mensen als de zin van hun leven zien. Bepaalde specifieke ervaringen zetten mensen bewust aan het denken. Door het actief zoeken naar antwoorden op grote levensvragen, doen mensen aan zingeving. Voorbeelden van zulke levensvragen zijn:
- Houden mijn ouders wel van mij?
- Waarom kan liefde zo’n pijn doen?
- Waarom moest mijn vriend overlijden?
- Hoe zie ik mijn toekomst?
- Waar komen al die prachtige bloemen vandaan?
- Kunnen we iets veranderen aan de onderdrukking van sommige groepen mensen in de samenleving?
- Hoe is het mogelijk dat uit één zaadcel en één eicel zo’n mooi mens ontstaat?
…
De lijdensvraag is één van de meest fundamentele en meest gestelde levensvragen. Ziekte en lijden fungeren als blikopeners van ons leven.
Ze valt op te splitsen in ongelooflijk veel deelthema’s: ongeluk in de liefde, onvruchtbaarheid bij de kinderwens, onverwachte ernstige ziekten, onderdrukking, economische achteruitgang, conflicten,…. Net zoals dat bij ervaringen het geval is, worden ook vragen zowel individueel als in groep gesteld, zowel vroeger als nu.
Door het zoekproces naar antwoorden op zinvragen worden bestaande waarden en zin (her)ontdekt, niet steeds zelf geschapen. Het proces van zingeving is door bestaande referentiekaders beperkt. Referentiekaders zijn bijvoorbeeld: de opvoeding, onderwijs, leeftijdsgenoten, media, traditie en je eigen ervaringen. Kortom, zoeken naar zin doe je voor een groot stuk vanuit de cultuur, samenleving waarin je leeft en opgroeit tot mens. In het proces van zingeving speelt de openheid op het méér een cruciale rol. Hoe het méér gedefinieerd wordt kan verschillen, zowel tussen mensen als tussen culturen.
Onderscheid tussen zingeving en levensbeschouwing:
- Zingeving is veel meer dan levensbeschouwing persoonlijk gebonden . Waar levensbeschouwing het “waarom” van ons handelen verklaart, is zingeving meer geënt op het “waartoe”, wat is je uiteindelijke doel of waar gaat het nu om.
- Waar levensbeschouwing leidt tot een zekere structuur en ordening van ons leven, kunnen vragen rond de zin van het bestaan leiden tot een gevoel van richtingloosheid, on-zin en waan-zin. Mensen kunnen zich wanhopig afvragen “wat is de zin hiervan?”. Zingevingvragen en zingevingantwoorden vormen de boodschap van iemands levensverhaal.
Maex J. (2011). Religie, zingeving en levensbeschouwing. Onuitgegeven cursus voor 3 BAKO. Vorselaar: KHK.
Primaire bron:
De Schepper J. (2007). Levensbeschouwing ontwikkelen: didactiek voor godsdienst/levensbeschouwing in het primair onderwijs. Hilversum: Kwintessens.
Illustratie
Onze samenleving is grondig veranderd en verandert voortdurend. In onze cultuur was het christelijk geloof het enige overkoepelende zingevingssysteem. Nu is die cultuur geseculariseerd. Geen enkele godsdienst of levensbeschouwing is nog echt alleen bepalend voor de opbouw van de moderne cultuur en de zingeving ervan.
Kinderen, jongeren en jonge leraren hebben de tijd niet gekend waarin de christelijke godsdienst een allesbepalende invloed had op onze westerse samenleving. ... Die vele mogelijkheden op het vlak van geloof en levensbeschouwing maken het kinderen en jongeren niet gemakkelijker om op het vlak van zingeving tot integratie en een persoonlijke keuze te komen. Bovendien hebben vele kinderen en jongeren heel wat ervaringen op het persoonlijk en sociaal vlak opgedaan - vreugden en helaas ook angsten en kwetsuren -, die het zoeken naar wat hun leven zin en richting kan geven extra bezwaren. Er zijn er ook die om al deze redenen het zoeken opgeven of niet tot zin zoeken komen.
http://www.kuleuven.be/thomas/page/basisonderwijs-werkplan-kleuteronderwijs-visietekst/ (3/7/2012)
Verwante begrippen
levensbeschouwing, waarden, normen