Normen

Aangemaakt door

Astrid Cornelis (KHK)

Definitie

Normen zijn concrete richtlijnen voor het handelen; ze regelen het dagelijks sociaal verkeer. Normen vormen de verbinding tussen de algemene waarden (zoals vrijheid, rechtvaardigheid) en de concrete gedragingen; het zijn opvattingen over hoe men zich wel of niet moet gedragen in concrete omstandigheden. In bijna alle samenlevingen komen normen voor als: je mag niet doden en je mag niet stelen.
Normen zijn gedragsregels; opvattingen over hoe mensen zich in bepaalde situaties wel en niet dienen te gedragen.
De belangrijkste normen zijn wetten en mores (zeden of morele normen).
Volksgebruiken zijn zwakkere normen, met een geringe mate van afdwingbaarheid en bestraffing. Zulke gebruiken sturen het dagelijkse handelen, zoals: welke kledij te dragen voor welke gelegenheid, wat waar hoe te eten, de duur van het oogcontact. Ze zijn vrij tijdsgevoelig, onderhevig aan modes. Indien een gebruik wordt overtreden vormt dit geen maatschappelijk probleem, zolang de dagelijkse interactie daardoor niet grondig wordt verstoord. Afwijking wordt slechts bestraft door informele middelen zoals ridiculisering of gelach.
Normen kunnen positief zijn (geboden) of negatief (verboden). Ze kunnen een verschillende reikwijdte hebben: ze kunnen gelden voor iedereen in een bepaalde maatschappij, slechts in bepaalde sociale groepen gangbaar zijn of vrij te kiezen. Verschillen inzake precisie betekent dat normen niet noodzakelijk exacte gedragsvoorschriften zijn, maar gewoon grenzen kunnen stellen aan mogelijke gedragingen. Vaak gaat het over ongeschreven regels. Zo bestaat er geen handleiding die zegt hoe je je in de lift moet gedragen, maar de meeste mensen gedragen zich toch hetzelfde. Ze kijken vooruit, raken elkaar niet aan, praten of lachen niet, lezen de nummers van de verdieping. Ook hebben wij geen geschreven regels die aangeven hoe groot de fysieke afstand (proxemics) moet zijn tussen mensen wanneer zij in gesprek zijn of hoe lang je een gesprekspartner in de ogen kunt kijken zonder dat deze het vervelend vindt. Toch deinzen we terug als een vreemde binnen onze 'persoonlijke afstand' komt en vermijden we het van andere mensen te lang te fixeren. Zo zijn er duizenden sociale spelregels die ons gedrag sturen. Hoe meer overeenstemming er is over een norm, hoe dwingender deze lijkt te zijn.
Kort samengevat; normen zijn ongeschreven wetten.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Normen_en_waarden (4/7/2012)

Illustratie

Normbesef ontwikkelen in de peuterklas: peuters hebben nog weinig besef van goed en kwaad. Door op een consequente en rustige manier aan de peuter uit te leggen wat goed is en wat niet, brengen de leidsters het kind de beginselen van deze begrippen bij en leren zij hem met zijn geweten om te gaan.
http://www.detoverkoffer.nl/index.php?pagina=pedagogisch-beleidsplan&subp=waarden-en-normen (4/7/2012)

2de kleuterklas: het morele inzicht groeit bij de kleuter (primair normbesef). Vooral de sociale instemming of afkeuring is belangrijk. De kleuter ervaart en aanvaardt ook dat hij zich moet houden aan de regels en doet dit ook, vooral als een gezagsfiguur aanwezig is. De kleuter weet, en kan zeggen, wat goed en wat fout is, op basis van wat de waardering meedraagt van voor hem belangrijke volwassenen. De kleuter heeft echter nog een beperkt inlevingsvermogen in anderen (egocentrisme) en kan dus nog niet goed inzien dat bepaalde regels en afspraken er zijn opdat iedereen zich goed en gerespecteerd zou voelen.
http://ischool.kathotielt.be/kleuter/index.php?option=com_2j_tabs&Itemid=110 (4/7/2012)

Verwante begrippen

waarden
Het verband tussen normen en waarden:
Wanneer een norm gerechtvaardigd moet worden, dan wordt uiteindelijk een beroep gedaan op een of meer waarden. Als de norm dat men zich aan de maximumsnelheid moet houden verdedigd wordt, dan worden waarden als veiligheid en verantwoordelijkheid als legitimatie gebruikt.
Uit één waarde kunnen meestal meerdere normen worden afgeleid, die onderling zelfs kunnen botsen. De waarde 'respect voor het menselijk leven' impliceert voor sommigen dat geweld onder geen voorwaarde is toegelaten, anderen vinden dat wettige zelfverdediging daarmee te verenigen valt, nog anderen oordelen dat het bewust doden van mensen tijdens oorlogshandelingen met die waarde overeenstemt.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Normen_en_waarden (4/7/2012)

zingeving, levensbeschouwing