Aangemaakt door

Marleen Ost

Definitie

‘Zelfbeeld’ is een ‘globale evaluatie van het eigen functioneren’.
Je kunt het zelfbeeld zien als een globale evaluatie van het eigen functioneren. Om dat te meten, zou één score voor het algemeen gevoel van eigenwaarde kunnen volstaan (‘hoe kijk je tegen jezelf aan?’).
Maar het is ook mogelijk je zelfbeeld als een meerdimensionaal begrip op te vatten. Je kunt immers heel verschillend oordelen over jezelf naargelang van het domein waarvan er sprake is. Je hebt een opvatting en een attitude over de verschillende rollen die je vervult, over je uiterlijk, je romantische aantrekkingskracht, over hoe je denkt dat anderen je zien, over je gezondheid, je interesses en motivatie, je functioneren in diverse leerstofgebieden,… (boeckaerts & Simons, 1993).
Aan sommige domeinen hecht je veel waarde en die nemen dan ook een centrale plaats in in je zelfbeeld. Meestal heb je over die domeinen een vrij stabiele opvatting.
Daarnaast zijn er ook perifere domeinen in het zelfbeeld waar je minder zwaar aan tilt. Ze hebben voor jou zelfwaardegevoel weinig belang.
In onze cultuur zijn de volgende domeinen doorgaans zeer belangrijk: lichaamsbesef; capaciteiten en vaardigheden; opvattingen, waarden en normen; relationele of sociale vaardigheden; karaktereigenschappen.
Monstrey, A., Finet, S., Baeten, L. & Depoorter, T., (2012). Agogische vaardigheden 1. Leuven: Acco. p. 11-12.

Illustratie

Je zelfbeeld is de invalshoek van waaruit je de anderen en de wereld (en dus bijvoorbeeld het leren lesgeven) waarneemt en interpreteert. Je zelfbeeld bepaalt de subjectieve beleving van het leren lesgeven, maar ook van de hulpmiddelen waarover je beschikt om het lesgeven te verbeteren. Het maakt dus een groot verschil als je zelfbeeld globaal genomen eerder negatief dan positief is.
Monstrey, A., Finet, S., Baeten, L. & Depoorter, T., (2012). Agogische vaardigheden 1. Leuven: Acco. p. 19.
Het ontwikkelingsproces van je zelfbeeld biedt in het begin nog heel wat ruimte voor uitbreidingen, verfijningen en veranderingen. Maar naarmate je zelfbeeld duidelijker gestalte krijgt, neemt het ook vastere vormen aan. Er bestaan nog mogelijkheden voor kleine veranderingen, maar ingrijpende veranderingen zijn niet meer zo evident.
Monstrey, A., Finet, S., Baeten, L. & Depoorter, T., (2012). Agogische vaardigheden 1. Leuven: Acco. p. 21.
Wanneer een pestend kind vaak wordt gestraft, krijgt het een etiket van pester waardoor hij soms negatiever dan anderen wordt benaderd. Op die manier wordt het zelfbeeld van de pester ook aangetast waardoor in veel gevallen het ongewenst pestgedrag nog toeneemt. Het wordt een soort afreageren van eigen frustraties.
Staelens, A., Finet, S., Detremmerie, M. & Van de Kerckhove, A., (2010). Agogische vaardigheden 2. Leuven: Acco. p.6 (thema 10: pesten).
Veel van het zelfbeeld en zelfbewustzijn van kinderen is al gevormd als ze naar school komen. Maar het wordt voortdurend veranderd: verhoogd of ondermijnd doorheen de kindertijd en adolescentie tot in de volwassenheid. De sleutelpersonen hierin zijn de ouders, leraars en later ook meer de leeftijdsgenoten. Vele volwassenen ( leraars en ouders bezondigen zich aan groot of klein emotioneel of verbaal misbruik. Vaak ongewild of onbewust trekt men het zelfbeeld/ zelfbewustzijn van kinderen naar beneden… Om weerbaar te worden moeten kinderen net sterk op hun twee benen staan en in zichzelf geloven of hun eigenwaarde mag niet op een laag pitje staan.
Blomme, L., Christiaens, A., Hardyns, L., Ost, M., Rotsaert, L., Staelens, A., Vanhoutte, T., Vandendriessche, T., (2010). Moduleboek Zorg op klas- en schoolniveau. Leuven: Acco. p. 184.
Bij sommige kinderen merken we dat er iets in de basis zelf van hun persoon niet goed zit, dat ze rigide, angstig, met weinig zelfvertrouwen, kwetsbaar, van zichzelf vervreemd in de wereld staan. Anderen blaken van zelfvertrouwen en tonen een gezonde dosis weerbaarheid (kunnen tegen een stoot). Dat geschonden zelfbeeld kan zich tot bepaalde velden beperken: in contacten met anderen (verlegenheid, zich nooit op zijn gemak kunnen voelen ...) of in relatie met taaksituaties (faalangst, panikeren ...).
Blomme, L., Christiaens, A., Hardyns, L., Ost, M., Rotsaert, L., Staelens, A., Vanhoutte, T., Vandendriessche, T., (2010). Moduleboek Zorg op kindniveau. Leuven: ACCO. p.97.
Basisbehoeften zijn fundamentele noden van ieder mens die moeten vervuld zijn om optimaal te functioneren. Het kind gaat in interactie met zijn omgeving om zijn basisbehoeften te vervullen en een positief zelfbeeld te ontwikkelen.
Blomme, L., Christiaens, A., Hardyns, L., Ost, M., Rotsaert, L., Staelens, A., Vanhoutte, T., Vandendriessche, T., (2010). Moduleboek Zorg op kindniveau. Leuven: ACCO. p.98.
En tot slot, maar niet minder belangrijk en nauw verweven met wat hiervoor werd uiteengezet, is: welk zelfbeeld heeft de opvoeder? Hij beleeft zichzelf en zijn taak op school als waardevol. Zijn engagement is niet aan uur of loon gekoppeld. Zijn beroepsvreugde is groot en in harmonie met zijn leven. Hij staat in eer en geweten achter de keuzen die hij maakt. Leven is vallen en opstaan. Dat aanvaardt hij. Hij is eerlijk en mild. Niet alleen voor zijn leerlingen, maar ook voor zichzelf beschouwt hij leven als een groeiproces. Hij is niet blind voor ontgoocheling, boosheid, verdriet, angst,… Tegenslagen die hij op privévlak moet verwerken, laat hij zijn opvoedingswerk niet schaden. Hij bezit een gezonde dosis bescheiden zelfvertrouwen. Hij wil de kinderen tegemoet gaan vanuit een positieve, dappere ingesteldheid. Hij stimuleert hen tot zelfstandigheid, zelfwaardering en creativiteit.
Baeten, L., Depoorter, T. en Finet, S. (2010). Didactische principes 1, Leuven: Acco. p.25.

Verwante begrippen

referentiekader

Beeld

Links

ZelfbeeldIdentiteit is de eenheid van wezen, volkomen overeenstelling en persoonlijkheid. Het beeld dat iemand van zichzelf heeft wordt zelfbeeld of zelfconcept genoemd.
Gevonden op http://nl.wikipedia.org/wiki/Identiteit_%28eigenheid%29

zelfbeeld beeld dat iemand van zichzelf heeft Gevonden op http://www.encyclo.nl/lokaal/10664

zelfbeeld de dunk die men van zichzelf heeft.Gevonden op http://nl.wiktionary.org/wiki/zelfbeeld

zelfbeeld
zelfst.naamw.de dunk die men van zichzelf heeft Voorbeeld: Door die gebeurtenis liep zijn zelfbeeld een flinke deuk op.
Gevonden op http://www.woorden.org/index.php?woord=zelfbeeld

(opgezocht op 4 mei 2012)

Opmerkingen

Fr/Eng